Mọi người nên tìm nơi trú, tránh các môi trường nước, không đứng gần đường dây tải điện, cột điện, tán cây lớn khi trời giông sét.
Sáng 5/6, khu vực Hà Nội có mưa vừa, to đến rất to kèm sấm sét. Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy Văn ghi nhận 460 cú sét đánh xuống đất, trong khoảng 10 phút, lúc 7h30.
Bị sét đánh là tình trạng hiếm gặp, nhưng rất nguy hiểm.
Điều gì xảy ra khi bị sét đánh
Sét là hiện tượng phóng điện trong khí quyển giữa các đám mây và đất, hay giữa các đám mây mang điện tích trái dấu. Sét có thể đánh vào bất kỳ đâu, bất kỳ đối tượng hoặc vật thể nào khi có đủ các yếu tố hình thành nên sét.
Thống kê cho thấy khoảng 250.000 trường hợp bị sét đánh trên toàn cầu mỗi năm, hàng chục nghìn người đã thiệt mạng. Những người sống sót cũng bị tổn thương sức khỏe nghiêm trọng.
Theo tiến sĩ Frank LoVecchio, nhà địa chất học tại Đại học Y khoa Banner, thông thường, tia sét sẽ gây bỏng cục bộ. Một số người bị ngừng tim, lú lẫn, co giật, chóng mặt, đau cơ, đau đầu và mất trí nhớ. Tia sét cũng có thể gây đục thủy tinh thể, vỡ màng nhĩ, khiến người bị nạn gặp vấn đề về thính giác suốt đời.
Người tử vong thường do ngưng tim hoặc ngưng thở tại thời điểm bị sét đánh. “Điện từ tia sét có thể gây ngừng tim hoặc nhịp tim không đều. Nó cung cấp cho tim năng lượng tương tự máy khử rung tim”, tiến sĩ LoVecchio nói. Ông khuyến nghị mọi người gọi đường dây cấp cứu và thực hiện hô hấp nhân tạo nếu cần để cứu sống nạn nhân.
Điều cần làm để bảo vệ bản thân khi sét đánh
Điều đầu tiên để phòng chống bị sét đánh, người dân cần chủ động nắm rõ thông tin thời tiết. Khi thấy tiếng sấm và dấu hiệu cơn giông, nếu có thể, mọi người nên vào trong nhà.
Dù đã ở trong nhà, các chuyên gia khuyến nghị bạn nên tránh làm một số điều để bảo đảm an toàn trong trời giông sét:
- Không tiếp xúc với nước
- Không sử dụng thiết bị điện tử hoặc điện thoại có dây
- Không mở các cửa sổ
- Tránh dựa vào tường bê tông hoặc nằm trên sàn bê tông vì sét có thể đi qua dây điện, thanh kim loại bên trong tường hoặc sàn
Nếu đang ở ngoài trời và không thể tìm đến nơi trú ẩn, mọi người nên:
- Di chuyển đến khu vực thấp hơn, tránh các địa hình đồi hoặc đỉnh núi
- Tránh trú tại các tán cây hoặc khu vực mở
- Không đứng, ngồi gần cột điện, đường dây tải điện
- Ra khỏi ao hồ và các vùng nước
- Tránh các vật dẫn điện
- Cúi xuống càng gần mặt đất càng tốt, co cơ thể thành hình tròn, giữ đầu thấp hơn vai, bịt tay lên tai, nhưng tiếp xúc ít với mặt đất.
- Không đứng cạnh những người khác, điều này có thể giảm lượng thương tích khi sét đánh
- Tránh các khu vực mở như công viên, bãi biển, hồ bơi
Không nên tắm rửa khi trời có sấm sét
Sét có thể gây giật thông qua hệ thống ống dẫn và nước, do đó nên khi có sấm, bạn tuyệt đối không được tắm hay rửa bát, rửa tay.
Nên tránh ra ngoài mỗi khi nghe tiếng sấm. Tuy nhiên, kể cả lúc ở trong nhà, bạn vẫn phải đối mặt với rủi ro bị sét tấn công.
Chia sẻ với Prevention, ông John Jensenius, chuyên gia an toàn sét của Cơ quan Khí tượng Quốc gia Mỹ khuyến cáo nếu muốn giữ an toàn dưới thời tiết mưa giông có sấm sét, bạn cần tránh xa tất cả những thứ dẫn điện, bao gồm dây điện, ống nước và nước máy.
Trên thực tế, không chỉ ống nước bằng kim loại mới dẫn điện mà tạp chất trong nước máy cũng có khả năng này. Vì thế, ống nước bằng nhựa không thể bảo vệ bạn 100%.
“Nước dẫn điện nên nếu sét đánh vào vật gì đó nằm giữa các vũng nước, người đứng gần vũng nước rất dễ bị ảnh hưởng theo”, ông Jensenius cảnh báo. “Không chỉ tắm mà rửa tay, rửa bát cũng vô cùng nguy hiểm. Bạn nên dừng những việc đó khi nghe thấy tiếng sấm”.
Tư thế phòng tránh sét đánh để an toàn trong mùa mưa
Để tránh sét đánh, nên hạ người xuống càng thấp càng tốt, tay ôm cổ, nhón chân nhằm hạn chế tiết diện tiếp xúc với đất, không nằm sát sàn, không tụ họp thành nhóm người gần nhau.
Theo Viện Vật lý địa cầu, Việt Nam nằm trong khu vực tâm giông hoạt động mạnh, trung bình hứng chịu khoảng 2 triệu cú sét mỗi năm. Hiện tại nước ta bước vào mùa mưa giông kèm theo sét làm nhiều người tử vong và bị thương. Sáng 16/6, 6 nông dân Hải Phòng trú mưa trong chiếc bạt nhựa thì sét đánh trúng khiến 2 người chết, 4 bị thương. Bà Tạ Thị Hoàn, 58 tuổi đang gặt lúa ở xã Minh Tân, huyện Kiến Thụy, cũng tử vong do sét. Cách đây hơn một tuần, cả gia đình ở tỉnh Đăk Nông đang ăn trưa trong nhà thì bị sét đánh khiến một người chết, 3 bị thương.
Trao đổi với VnExpress.net, ông Lê Đình Quyết, Phó Trưởng phòng Dự báo khí tượng thủy văn, Đài Khí tượng thủy văn vùng Nam bộ, cho biết, bản chất của sét là sự phóng điện. Trong một khu vực nhất định, tia sét thường tìm đến những vật cao hơn để phóng xuống. Do vậy nguyên tắc cơ bản để phòng tránh thương tổn là hạ thấp người xuống hết mức có thể nhưng hạn chế các bộ phận của cơ thể tiếp xúc với mặt đất. Không để bất kỳ vật gì cao ở gần mình.
Vào mùa này, mọi người nên chú ý đến các dấu hiệu thời tiết báo hiệu trời sắp mưa, chẳng hạn như mây đen kéo đến, giông mạnh, gió và không khí lạnh hơn. Khi ấy, tốt nhất nên tìm nơi trú ẩn an toàn, không tiếp tục làm việc trên nương đồng, dừng lưu thông trên đường, vào nhà trú, không trú dưới chân cột điện, cây cao, trạm điện, trạm phát sóng, trạm chờ xe buýt. Tắt điện thoại di động mang theo, tránh xa các vật dụng bằng kim loại như cày, bừa, cuốc, thuổng, xe đạp, xe máy, máy thiết bị. Trên thực tế có một số nạn nhân bị sét đánh khi đang dùng điện thoại nghe nhạc.
Khi ở khu vực xảy ra mưa giông, nếu thấy lông tay, tóc, dựng thì bạn đang có nguy cơ bị sét đánh, phải lập tức chụm chân lại, 2 tay ôm cổ và bịt tai, cúi thấp người nhưng không để cơ thể chạm đất ngoài 2 bàn chân. Nếu có vật dụng cách điện như gạch hoặc gỗ thì lót dưới chân. Sau khi nghe tiếng sét khoảng 7 đến 10 phút tức là cơn sét đã qua có thể trở về trạng thái bình thường. Tuy nhiên đừng nghĩ rằng “sét không đánh một nơi hai lần”, do vậy cần tiếp tục cảnh giác nếu thấy các dấu hiệu tương tự xuất hiện trở lại.
Lưu ý: Nếu ở ngoài trời, tuyệt đối không dùng cây cối làm chỗ trú mưa, tránh các khu vực cao hơn xung quanh. Nên tìm chỗ khô ráo, thấp để trú, không đứng thành nhóm gần nhau. Tránh xa những nơi tích điện nhiều như vũng nước, vật dụng kim loại như xe đạp, máy, hàng rào sắt…
Để phòng chống sét đánh khi ở trong nhà, khi có giông nên tránh xa cửa sổ, cửa ra vào, các đồ dùng điện, khu vực ẩm ướt như nhà tắm, bể nước, vòi nước. Không nên dùng điện thoại trừ trường hợp rất cần thiết. Nên rút phích cắm các thiết bị điện trước. Tắt các thiết bị vô tuyến, truyền hình, rút ăng ten ra khỏi tivi vì các thiết bị này có đường dây nối với lưới điện bên ngoài nên dễ bị sét đánh ở ngoài lan truyền vào.
Theo ông Quyết, biện pháp an toàn nhất là lắp đặt hệ thống chống sét, chẳng hạn như cột thu lôi. Tuy nhiên việc lắp đặt một hệ thống thu lôi đạt chuẩn có giá khá cao, tối thiểu khoảng 20 triệu đồng nên khó áp dụng tại các hộ dân. Hiện nay cơ quan chức năng mới chỉ quy định bắt buộc đối với các công trình cao ốc, nhà cao tầng. Ông khuyên các gia đình nếu có điều kiện nên lắp đặt cột thu lôi để hạn chế nguy cơ bị sét đánh.
Xét về bản chất, sét chia làm 2 loại: âm và dương. Sét âm chủ yếu xuất hiện từ dưới đám mây đánh xuống đất, chiếm 90% tổng số vụ xảy ra. Đây là hiện tượng trao đổi điện tích giữa các đám mây tích điện và mặt đất. Các điện tích từ đám mây phóng xuống mang theo điện thế từ vài chục tới hàng trăm triệu V, cường độ dòng điện từ 10 A đến 30 kA.
Nhiệt độ tia sét có thể lên tới 28.000 độ C, nếu đánh trúng nơi có người hoặc gia súc đứng sẽ rất nguy hiểm. Loại sét này xảy ra trong đám mây tích với đặc điểm đối lưu mạnh, hình thành khi khí quyển có sự bất ổn định lớn, thường vào thời kỳ chuyển mùa, đầu mùa mưa hoặc do những nhiễu động khí quyển.
Loại thứ hai là sét dương hình thành từ đỉnh của các đám mây đánh xuống, chiếm khoảng 10% số vụ. Quãng đường di chuyển cực xa vì thế điện áp của nó cao hơn 6 đến 10 lần các tia sét thông thường. Sét dương có xu hướng tác động lên những vật thể trên cao như máy bay, đôi khi xuất hiện bất ngờ lúc trời vẫn quang đãng.
Theo ghi nhận cho đến nay không một máy bay nào có thể còn tồn tại được sau khi bị sét dương đánh trúng. Năm 1999 nó phá hủy hoàn toàn một chiếc tàu lượn. Đây cũng được cho là thủ phạm khiến máy bay Boeing 707 Pan Am Flight 214 nổ tung trên bầu trời năm 1963. Một số hãng hàng không Mỹ đã trang bị cây thu lôi cho phi cơ nhưng vẫn chưa thể khử hoàn toàn loại sét này.
Cách phòng sét đánh
Ôtô là nơi trú mưa tránh sét lý tưởng. Khi bị sét đánh, dòng điện truyền xung quanh xe đến mặt đất chứ không thể xâm nhập vào phía trong ôtô.
Theo chuyên gia an toàn Vũ Văn Hoàng, miền Nam bắt đầu vào mùa mưa nên thường xuất hiện nhiều giông sét. Để đảm bảo an toàn cho bản thân, phòng tránh bị sét đánh trúng, mọi người cần lưu ý:
1. Tránh đứng tại những nơi rộng rãi, quang đãng như cánh đồng, sân golf hoặc bãi đỗ xe khi trời bắt đầu có dấu hiệu mưa bão. Nhiều nạn nhân bị sét đánh tại những nơi trống trải, thoáng đãng như sân vận động, bãi thả diều, bãi đậu xe. Tại những nơi như vậy, bất kỳ chướng ngại nào xuất hiện đều có thể dễ dàng trở thành mục tiêu bị sét đánh, bao gồm cả con người.
“Nếu không thể chạy ngay khỏi nơi bạn đang đứng, hãy nhảy xuống một cái rãnh gần đó. Trong trường hợp nguy cấp, hãy ngồi thụp xuống, cúi đầu giữa hai chân, thu mình nhỏ lại hết mức có thể. Tuyệt đối không được nằm thẳng dưới đất”, ông Hoàng khuyên.
2. Tránh xa các vật thể kim loại. Sét là một dòng điện cực mạnh và kim loại lại dẫn điện rất tốt. Tốt nhất, hãy ngắt nguồn điện và rút dây cắm, dây sạc của các thiết bị điện.
3. Không đi bơi, tránh xa sông, suối, bể nước. Giống như kim loại, nước cũng là chất dẫn điện cực tốt. Nếu bạn đang ở trong nhà nên hạn chế rửa tay, tắm rửa. Đã có trường hợp nạn nhân bị sét đánh khi đang rửa tay trong nhà.
4. Không đứng tại những vị trí cao như sân thượng, tháp hay trèo lên cây. Những vật thể cao có nguy cơ bị sét đánh hơn hẳn những thứ khác. Thế nên nếu bạn leo lên những vị trí cao, vô tình tự biến mình thành mồi ngon cho “thần sét”.
5. Không thả diều khi trời sắp mưa. Chắc hẳn nhiều người đã biết câu chuyện thí nghiệm chiếc diều huyền thoại của Benjamin Franklin để phát minh ra cột thu lôi. Tuy nhiên không phải ai cũng may mắn như ông khi chơi diều trong trời mưa bão mà vẫn sống sót. Thả diều khi trời sắp mưa là việc cực kỳ nguy hiểm. Hơn nữa, bãi diều trống vắng lại càng dễ khiến bạn trở thành mục tiêu lý tưởng của sét.
6. Không che dù (ô). Ít người để ý rằng chiếc ô bạn che nắng che mưa lại có thể trở thành chiếc vé đưa bạn đến cõi tử thần. Chiếc ô có thể hữu hiệu khi trời còn mưa râm và không có dấu hiệu của sấm sét. Khi trời mưa bão lớn, tốt nhất bạn nên thu ô và trú mưa ở một nơi an toàn.
7. Nếu được, hãy trốn trong ôtô, xe buýt. Có thể bạn không tin nhưng ôtô hay xe buýt là nơi trú mưa và tránh sét khá lý tưởng. Mặc dù lớp vỏ kim loại bao bọc quanh ôtô rất dễ dẫn điện nhưng khi bị sét đánh, dòng điện sẽ truyền xung quanh xe cho tới mặt đất, chứ không thể xâm nhập vào phía trong xe.
Cách sơ cứu người bị sét
Phòng tránh trước khi có sấm sét luôn là biện pháp đảm bảo an toàn hiệu quả nhất. Song mỗi người nên trang bị kiến thức sơ cứu cho người bị sét đánh nhằm ứng phó kịp thời khi trường hợp xấu nhất xảy ra.
Sét là luồng điện cực mạnh, vì vậy ngoài các vết thương bỏng, cháy da, hệ thần kinh của người bị sét đánh còn có thể bị tổn hại nghiêm trọng. Vì vậy, việc sơ cứu người bị sét đánh là vô cùng cần thiết và khẩn cấp.
Người sơ cứu cần phải can đảm và tiến hành động tác nhanh, gọn để đảm bảo an toàn không chỉ cho nạn nhân mà còn cho chính mình. Đối với nạn nhân bị ngất xỉu, nhịp tim yếu hoặc ngừng đập, phải thực hiện hô hấp, trợ tim nhân tạo ngay lập tức.
Cần kiểm tra các dấu hiệu gãy xương và cố định chắc chắn trước khi di chuyển nạn nhân. Lưu ý: Không được di dời nạn nhân bị gãy cột sống khi chưa được phép của đội ngũ y tế chuyên môn. Những vị trí bỏng cần để khô tự nhiên và đưa đến nhân viên y tế. Không được sờ mó hoặc bôi các loại thuốc mỡ, lá theo kinh nghiệm dân gian để hạn chế nhiễm trùng. Tránh để các vật cứng cọ xát vào vết thương để khỏi phù nề.
Nếu nạn nhân bị sét đánh ngất, có dấu hiệu tim ngừng đập, ngừng thở, phải thực hiện khẩn cấp các động tác hô hấp, trợ tim nhân tạo. Tìm những nơi bị gãy để cố định chắc chắn xương trước khi di chuyển nhằm tránh sốc cho bệnh nhân. Tuy nhiên, cần đặc biệt cẩn thận, không di dời nạn nhân nếu nghi ngờ bị gãy cột sống.
Để yên những vị trí bỏng khô, không sờ mó, bôi các loại lá, mỡ theo kinh nghiệm dân gian lên vết bỏng và tìm cách nhanh nhất đưa nhân viên y tế đến. Nếu nạn nhân có mảnh quần áo, giày cháy sém do sét đánh thì nhanh chóng tách vải ra khỏi vết thương để hạ nhiệt, tháo đồng hồ, trang sức, vật cứng tì vào vết thương để tránh phù nề. Lưu ý: Không nên cho uống hay ăn nếu nạn nhân bị nôn hoặc trong tình trạng không tỉnh táo, có chấn thương.
Nguồn tham khảo :
- https://vnexpress.net/cach-bao-ve-ban-than-khi-troi-giong-set-4754491.html
- https://vnexpress.net/khong-nen-tam-rua-khi-troi-co-sam-set-3736810.html
- https://vnexpress.net/tu-the-phong-tranh-set-danh-de-an-toan-trong-mua-mua-3421215.html
- https://vnexpress.net/cach-phong-tranh-va-so-cuu-khi-bi-set-danh-3224926.html